برگشت ادراری چیست ؟
بعد از تشکیل ادرار در کلیه ها،ادرار به لگنچه کلیه وسپس به سمت حالب ،مثانه و نهایتا پیشابراه جریان پیدا کرده و دفع میشود.در محل اتصال حالب ها به مثانه دریچه ای وجود دارد که در موقع انقباض مثانه خودبخود بسته میشود ومانع از برگشت مجدد ادرار ازمثانه به حالب میشود.در افرادی که این دریچه شل است وکارآیی لازم را ندارد برگشت ادرار اتفاق میافتد که دراصطلاح پزشکی به آن ریفلاکس ادراری میگویند.
علت ایجاد برگشت ادراری چیست ؟
برگشت ادرار یا اولیه یا ثانویه است .شایعترین نوع برگشت ادرار اولیه است بدین معنی که شلی دریچه به علل ارثی وژنتیکی است وازدورا ن جنینی وجود داشته است بسیاری از والدین چنین کودکانی خود دچار این مشکل بوده اند ولی به علت علامتدار نشدن تشخیص داده نشده اند.البته در مواردی هم به علت جهش ژنی جدید ایجاد شده است.
در عده ای برگشت ادراری اولیه نبوده بلکه ثانویه به یکسری بیماریهای دیگر مثلا مثانه عصبی ،انسداد پیشابراه و….ایجاد میشود.
علایم برگشت ادراری چیست؟
به ندرت ریفلاکس ادراری تا بهبودی کامل بدون علامت میماند ولی شایعترین علامت آن عفونت ادراری است به طوری که بیش از 50 %کودکانی که دچار عفونت ادراری میشوند مبتلا به برگشت ادرار هستند.از سایر علایم آن قطع و وصل شدن جریان ادرار ،زورزدن موقع دفع ادرار ،احساس عدم تخلیه کامل ادراریا بی اختیاری ادراری است.هیدرو نفروز جنینی ،اتساع حالب یا لگنچه کلیه یا افزایش جدار مثانه در سونوگرافی نیز میتواند مطرح کننده برگشت ادراری باشد.
چگونه می توانیم برگشت ادراری را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص برگشت ادرار از دو روش شامل سیستوگرافی یا عکس مثانه به صورت استاندارد یا به صورت هسته ای میتوان کمک گرفت.در هر دو روش نیاز به گذاشتن سوند ادراری وجود دارد.البته یک روش غیر مستقیم برای عکس مثانه نیز وجود دارد که نیازی به سوند گذاری ندارد ولی به علت حساسیت پایین این روش برای تشخیص نه تنها در ایران بلکه در دنیا نیز کاربردی ندارد.هر چند سوندگذاری چه برای کودک وچه برای والدین کار ناخوشایندی محسوب میشودولی عارضه خاصی ندارد وجایی برای نگرانی والدین از نظر آسیب به دستگاه تناسلی بخصوص در دختر بچه ها نیست.
برطبق عکس وجود یا عدم وجود برگشت ادرار و همچنین درجه آن مشخص میشود .بر طبق عکسهای مذکور میتوان برگشت ادرار را به خفیف ،متوسط،شدید یا به درجه یک تا پنج تقسیم کرد.بعد از تشخیص برگشت ادراری برای بررسی کارکرد و آسیب کلیوی نیاز به انجام اسکن کلیه میباشد.
درمان ریفلاکس ادراری چیست ؟
در نوع ثانویه باید علت اصلی را بر طرف کرد و گاه نیاز به جراحی وجود دارد.در نوع اولیه برگشت ادراری که شایعتر از نوع ثانویه است اگر درجه ریفلاکس خفیف باشد نیازی به عمل جراحی نبوده وبا گذشت زمان وبا رشد کودک کارکرد دریچه اصلاح میشود.ولی در مواردی نیز برطبق نظر پزشک نیاز به جراحی وجود دارد واین تصمیم بر طبق درجه ریفلاکس ،یک طرفه یا دو طرفه بودن آن ،شدت آسیب کلیوی ، دفعات عود عفونت ادراری ،سن کودک والبته تجربه پزشک دارد.
تا موقعی که ریفلاکس بهبودی پیدا نکرده تجویز آنتی بیوتیک با دوز کم جهت پیشگیری از عود عفونت ادراری توصیه میشود.
والدین برای بهبودی سریعتر برگشت ادراری چه اقداماتی میتوانند انجام دهند؟
نقش والدین در بهبودی برگشت ادرار و جلوگیری از عود عفونت مهم است.یبوست ،نگه داشتن ادرار ،عدم تخلیه کامل ادرار،عدم مصرف آنتی بیوتیک که منجر به عود عفونت ادراری شود باعث به تاخیر انداختن بهبودی میشود.البته عوامل دیگری که به آناتومی سیستم ادراری کودک بستگی دارد نیز تعیین کننده است.
زمان بهبودی برگشت ادراری چه مدت است ؟
زمان بهبودی بستگی به درجه ریفلاکس ،یک یا دوطرفه بودن ،آسیب کلیوی همراه ،اولیه یا ثانویه بودن ریفلاکس و بخصوص سن کودک در زمان تشخیص دارد ،به طوری که هر چه سن کودک پایین تر باشد احتمال بهبودی بیشتر است.تنها راه تشخیص قطعی انجام مجدد عکس مثانه است که به فاصله 12 تا18 ماه انجام میشود.
آیا بقیه کودکان خانواده نیاز به بررسی از این جهت دارند؟
بله ،اگر کودکی دچار برگشت ادراری باشداحتمال بروز آن در خواهر وبرادرهایش 35 در صد است ودر فرزندان خودش 50 درصد میباشد.
عوارض نهایی برگشت ادراری چیست ؟
اگر کودکی با برگشت ادراری بخصوص نوع شدید آن تشخیص داده نشده ودرمان به موقع نشود ،با عود عفونت های ادراری آسیب و زخمهایی روی کلیه ایجاد میشود که منجر به ایجاد فشار خون برای کودک یا حتی نارسایی کلیه میشود.به هر حال در اکثر مواقع توجه به موقع والدین وپزشک به این مهم از ایجاد این فاجعه پیشگیری میکند.
دکتر زهرا پورنصیری /فوق تخصص کلیه و مجاری ادرار کودکان
برای ویزیت غیرحضوری به لینک زیر مراجعه نمایید:
[…] یا بعد از تولد برطرف شود . از علل مهم هیدرونفروز پایدار برگشت ادرار از مثانه به حالب و لگنچه کلیه ،انسداد در مسیر تخلیه […]