عفونتهای دستگاه ادراری (UTIs) از شایعترین عفونتهای باکتریایی در جهان هستند که سالانه بیش از ۱۵۰ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار میدهند. با افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی و ذات عود کننده این بیماری، توسعه واکسنها به عنوان یک راهکار پیشگیرانه و درمانی جایگزین، اهمیت ویژه ای یافته است. این مقاله به بررسی انواع واکسنهای مرتبط با عفونت ادراری، کشورهای سازنده، و اثربخشی آنها میپردازد.
انواع واکسنهای عفونت ادراری
واکسنهای UTIs عموماً بر پایه ی هدفگیری پاتوژنهای شایع مانند *Escherichia coli* (عامل ۸۰-۷۰٪ موارد) طراحی شده اند. انواع اصلی عبارتند از:
۱. واکسنهای تمام سلولی (Whole-Cell Vaccines)
مکانیسم: استفاده از باکتریهای غیرفعال شده یا ضعیف شده برای تحریک سیستم ایمنی.
مثال:
– **Uromune** یک واکسن زیرزبانی حاوی ترکیبی از چهار پاتوژن شایع (E. coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus vulgaris, Enterococcus faecalis).
– **Strovac** واکسن تزریقی حاوی ۱۰ سویه ی مختلف باکتریایی.
۲. واکسنهای زیرواحدی (Subunit Vaccines)
مکانیسم: استفاده از آنتی ژنهای خاص باکتری (مانند مژک یا فیمبلیا ی باکتری یا توکسینها).
مثال:
– **ExPEC4V** واکسن مبتنی بر پلی ساکارید کپسولی E. coli که چهار سروتایپ رایج را هدف قرار میدهد.
– **FimH** واکسن متمرکز بر پروتئین FimH (مژک مسئول اتصال باکتری به سلولهای اپیتلیال مثانه)
۳. واکسنهای نوترکیب (Recombinant Vaccines)
مکانیسم: تولید آنتی ژنها با استفاده از فناوری DNA نوترکیب.
مثال:
– **Uro-Vaxom** حاوی لیوفیلیزه ی عصاره ی ۱۸ سویه ی E. coli که به صورت خوراکی مصرف میشود.
۴. واکسنهای DNA-Based
مکانیسم: تحریک سیستم ایمنی با تزریق ژنهای کدکننده ی آنتی ژنهای باکتریایی.
**پروژههای در حال توسعه**: مانند واکسنهای هدفمند بر پایه ی CRISPR/Cas9.
۵. فاژتراپی (Phage Therapy)
مکانیسم: استفاده از باکتریوفاژها برای هدف گیری باکتریهای مقاوم . باکتریوفاژ یک ویروس خاصِ باکتریها است. این ذرات میکروسکوپی، باکتریها را آلوده کرده و تکثیر میشوند و در نهایت باعث مرگ سلول باکتریایی میگردند.
مثال:
– **PhageBank* مجموعهای از فاژهای اختصاصی برای درمان UTIs مقاوم.
کارآیی واکسنها
**Uromune**
- مطالعات: کاهش ۷۰-۶۰٪ عفونتهای مکرر در زنان طی ۱۲ ماه
- نحوه مصرف: یک دوز روزانه به مدت ۳ ماه.
**Uro-Vaxom**
- مطالعات: کاهش ۵۰٪ عفونتها در بیماران با UTIs مکرر
**ExPEC4V**
- مطالعات: کارآیی ۷۵٪ در پیشگیری از باکتریمی ناشی از E. coli در فاز 3
**MV140**
- مطالعات:کاهش ۹۰٪ عفونتها در بیماران با UTIs مکرر پس از ۹ ماه (
چالشها و محدودیتها
– **تنوع پاتوژنها**: UTIs عفونت ادراری توسط گونه های متعددی ایجاد میشوند، که طراحی واکسنهای چندظرفیتی را ضروری میکند.
– **مقاومت آنتی بیوتیکی**: نیاز به ادغام واکسنها با استراتژیهای ضد مقاومت.
– **عوارض جانبی**: برخی واکسنها مانند Strovac باعث تب یا درد موضعی میشوند.
نتیجه گیری
واکسنهای عفونت ادراری با هدف کاهش وابستگی به آنتی بیوتیکها و پیشگیری از عفونتهای مکرر در حال توسعه هستند. اگرچه چالشهایی مانند تنوع پاتوژنی و هزینه ی تولید وجود دارد، فناوریهای نوین مانند واکسنهای DNA-Based و فاژتراپی آینده ی امیدوارکنندهای را ترسیم میکنند. همکاری بین المللی بین کشورهای پیشرو (اسپانیا، سوئیس، آلمان) و شرکتهای دارویی ضروری است.
کاربرد واکسنهای عفونت ادراری در کودکان
در ادامه به **برنامه تجویز** (دوز و فواصل) و **کاربرد در کودکان** برای واکسنهای ذکرشده میپردازیم:
۱. واکسن Uromune اسپانیا
– نحوه تجویز:
دوز: یک پاف (اسپری) زیرزبانی **روزانه**.
مدت زمان: ۳ ماه (۹۰ روز متوالی).
تکرار: در صورت عود عفونت، ممکن است دوره ی ۳ ماهه تکرار شود.
کاربرد در کودکان:
– مطالعات محدودی روی کودکان انجام شده است، اما در برخی موارد برای کودکان بالای ۴ سال با نظر پزشک تجویز میشود.
۲. واکسن Uro-Vaxom سوئیس
نحوه تجویز:
دوز: ۱ کپسول **روزانه** بهصورت ناشتا (قبل از صبحانه).
مدت زمان: ۳ ماه (۹۰ روز متوالی).
تکرار: پس از ۳ ماه، یک دوره ی استراحت ۳ ماهه توصیه میشود. در صورت نیاز، دوره ی دوم آغاز میگردد.
کاربرد در کودکان
– برای کودکان **بالای ۴ سال** با دوز مشابه بزرگسالان قابل استفاده است.
– ایمنی و اثربخشی در کودکان زیر ۴ سال تأیید نشده است.
۳. واکسن ExPEC4Vبلژیک
نحوه تجویز:
دوز: ۲ دوز تزریقی **عضلانی** با فاصلهی ۱ ماه.
تکرار: در حال حاضر، نیاز به دوز بوستر (تقویتی) در مطالعات فاز III بررسی میشود.
کاربرد در کودکان:
– این واکسن عمدتاً برای **بزرگسالان** (بالای ۱۸ سال) طراحی شده است.
– دادههای کافی برای استفاده در کودکان وجود ندارد.
۴. واکسن Strovac آلمان
نحوه تجویز:
*دوز اولیه: ۳ تزریق زیرجلدی با فواصل **۱ هفته** (مثلاً در روزهای ۰، ۷، و ۱۴).
بوستر: یک دوز تقویتی پس از ۱۲ ماه در صورت نیاز.
کاربرد در کودکان:
– برای کودکان **بالای ۵ سال** با دوز مشابه بزرگسالان قابل استفاده است.
– در کودکان زیر ۵ سال توصیه نمیشود.
۵. واکسن MV140 اسپانیا
نحوه تجویز:
دوز: یک پاف زیرزبانی **روزانه**.
مدت زمان: ۶ ماه (۱۸۰ روز متوالی).
تکرار: در صورت عود عفونت، دورهی ۶ ماهه تکرار میشود.
کاربرد در کودکان
– مطالعات بالینی روی کودکان محدود است، اما در برخی کشورها برای نوجوانان **بالای ۱۲ سال** با تجویز پزشک استفاده میشود.
نکات کلیدی
1.دورهی درمانی: بیشتر واکسنها مانند Uromune و Uro-Vaxom نیاز به مصرف روزانه و مداوم برای چند ماه دارند تا پاسخ ایمنی مطلوب ایجاد شود.
2.بوستریا یادآور: برخی واکسنها مانند Strovac نیاز به دوزهای تقویتی سالانه دارند.
3.کودکان:
– تنها Uro-Vaxom و Strovac برای کودکان بالای ۴-۵ سال تأیید شده اند.
– واکسنهایی مانند ExPEC4V هنوز برای کودکان آزمایش نشدها ند.
4. عوارض جانبی: در کودکان، عوارضی مانند تب خفیف یا بیقراری ممکن است رخ دهد.
**تذکر**: برنامهی تجویز واکسنها باید حتماً تحت نظر پزشک و بر اساس پروتکلهای کشوری تنظیم شود. برخی از این واکسنها (مانند ExPEC4V) هنوز در مرحلهی تحقیقاتی هستند و به صورت گسترده در دسترس نیستند.
منابع
- **Uromune**:
– Lorenzo-Gómez, M. F., et al. (2017). *BJU International*. DOI: [10.1111/bju.13958](https://doi.org/10.1111/bju.13958).
- **Uro-Vaxom**:
– Bauer, H. W., et al. (2015). *International Urogynecology Journal*. DOI: [10.1007/s00192-015-2647-3](https://doi.org/10.1007/s00192-015-2647-3).
- **ExPEC4V**:
– Huttner, A., et al. (2023). *New England Journal of Medicine*. DOI: [10.1056/NEJMoa2205463](https://doi.org/10.1056/NEJMoa2205463).
- **MV140**:
– Nickel, J. C., et al. (2021). *Vaccine*. DOI: [10.1016/j.vaccine.2021.09.052](https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2021.09.052).
- **Strovac**:
– Wagenlehner, F. M., et al. (2010). *International Journal of Antimicrobial Agents*. DOI: [10.1016/j.ijantimicag.2010.03.020](https://doi.org/10.1016/j.ijantimicag.2010.03.020).
دکتر زهرا پورنصیری ،متخصص کودکان و نوزادان ،فوق تخصص کلیه
در صورت نیاز به مشاوره آنلاین یا دریافت نوبت حضوری با شماره 09386282527 تماس حاصل فرمایید.
بدون دیدگاه