سوالات متداول در مورد عفونت ادراری کودکان

سوالات متداول در مورد عفونت ادراری کودکان

منظور از عفونت ادراری عفونت کلیه است یا عفونت مثانه ؟

هم به عفونت کلیه و هم به عفونت مثانه عفونت ادراری گفته میشود.در خیلی از این موارد هر دوعفونت  با هم وجود دارد. ولی از نظر اهمیت عفونت کلیه مهمتر و عوارض آن بیشتر از عفونت مثانه است.

چگونه متوجه شویم که کودک ما به عفونت ادراری مبتلا شده است ؟

عفونت ادراری در سنیین پایین میتواند به صورت علایم غیر اختصاصی مثل عدم وزن گیری مناسب کودک ،زردی ،اسهال طول کشنده ،بی اشتهایی ،بی قراری و یا تب بدون کانون مشخص در معاینه خود را نشان دهد .به همین دلیل گاه تشخیص آن دیر داده میشد.ولی با افزایش سن علایم واضحتر ادراری بروز میکند مثل سوزش و تکرر ادرار ، ادرار منقطع ،شکم درد یا درد فلانک و……

چگونه میشود عفونت ادراری را ثابت کرد ؟

بسیار آسان است .با انجام آزمایش معمولی  ادرار و کشت ادرار و تفسی ان در کنار علایم بالینی میتوان به راحتی عفونت ادراری را تشخیص داد.

برای کودکی که پوشک است چگونه میتوانیم نمونه ادرار بگیریم؟

مشکل اساسی تشخیص عفونت ادراری در کودکان همینجاست .چون در کودکی که هنوز کنترل ادرار را بدست نیاورده است نمیتوان به راحتی از لیوان استریلی که ازمایشگاه به ما میدهد در حین جریان ادرار کودک نمونه گرفت.

برای بدست آوردن نمونه ادرار کودکان چند راه وجود دارد .راه غیر تهاجمی ولی مطمین اینست که نمونه ادرار با کمک دو نفر یکی که بچه را سرپا میکند و یکی که لیوان استریل ازمایشگاه را سر جریان ادرار کودک قرار میدهد گرفته شود.لازم به تذکر است که قبل از نمونه گیری دستگاه تناسلی کودک باد شسته شود.

راه غیر تهاجمی معمول که برای کودکان پوشکی استفاده میشود استفاده از کیسه ادراری پلاستیکی و استریلی است که شما از داروخانه بر طبق جنس بچه تهیه میکنید.

ابتدا بجای یک عدد چند عدد کیسه ادراری تهیه نمایید و نکات زیر را در حین گرفتن نمونه ادرار با کیسه ادراری رعایت کنید تا به اشتباه کشت ادرار کودک مثبت گزارش نشود:

ابتدا دست خود را بشورید.بعد دستگاه تناسلی کودک را ا آب و صابون بشورید و بگذارید در معرض هوا خشک شود یا با گاز استریل محل را خشک نمایید.سپس با کیسه ادراری را از کاورش بیرون اورده و چسب روی سوراخ آنرا در بیاورید.سپس کیسه ادراری را در دخترها رو لبه های دستگاه تناسلی بچسباند یا در پسر ها آلت کودک را داخل سوراخ کیسه ادراری قرار دهید. به کودک شیر و مایعات بدهید .و در اولین فرصت که کودک ادرار کرد کیسه را خارج کرده و در لیوان استریل ازمایشگاه قرار دهید .در این مرحله به دو نکته توجه کنید :از خالی کردن ادرار درون کیسه ادراری به لیوان استریل ازمایشگاه خودداری کنید.دوم اینکه برای جلوگیری از ریختن ادرار در لیوان قسمت فوقانی کیسه ادراری را بپیچانید و چسب بزنید.سپس در لیوان را بسته و در عرض دو ساعت به ازمایشگاه برسانید.

اگر علیرغم گذشت دو سه ساعت از چسباندن کیسه ادرار ی کودک همچنان خشک بود و ادرار نکرد باید کیسه ادراری را از کودک جدا کرده و مراحل شستن دستگاه ادراری و چسباندن کیسه ادرار را با یک کیسه ادرار جدید  تکرار کنید.

از گرفتن نمونه ادرار با کیسه پلاستیک یا لیوانهای یکبار مصرف جدا پرهیز کنید.

اگر علیرغم موارد فوق موفق به گرفتن نمونه ادرار نشدید چاره ای جز مراجعه به بیمارستان و کمک خواستن از پزشک یا پرستار ندارید.در این حال پزشک یا پرستار با کمک سرنگ ازروی شکم از مثانه بیمار به طور استریل نمونه ادرار میگیرد.یا امکان دارد که با سوند باریک از مجرای ادرار نمونه بگیرد.البته نترسید این روشها بسیار امن هستند و عارضه خاصی به طور معمول ایجاد نمیکنند.

نکته بسار مهم دیگر اینست که شما نمیتوانید چندین ساعت نمونه ادرار را در هوای اتاق قرار دهید تا فرضا کسی از را برسد و نمونه را به ازمایشگاه ببرد . بلکه نمونه ادرار را در هوای اتاق میتوان حداکثر به مدت 2 ساعت و در یخچال 24 ساعت   نگه داشت.

عدم رعایت موارد فوق باعث آلودگی نمونه با میکربهای محیطی و مثبت کاذب و گمراهی پزشک میشود .

آیا لازم است یکی دو روز  قبل از نمونه گیری ادرار داروی  چرک خشک کن را قطع کرد؟

این سوال بسیار مهم است . در مواردی که کودک علایم عفونت ادراری دارد و شما میخواهید برای تشخیص عفونت ادراری ازمایش ادرار بفرستید خوردن حتی یک دوز چرک خشک کن میتواند باعث منفی شدن کاذب کشت ادرار و گمراهی در تشخیص بشود .در نتیجه لطفا در صورتی که کودک شما علایم ادراری دارد تا نمونه ادرار را به ازمایشگاه ارسال نکرده اید از دادن هر گونه چرک خشک کن خودداری کنید.

ولی در مواردی که بیمارفبلا سابقه عفونت ادراری داشته و بررسیهای لازم برای بیمار انجام شده است و حال با تشخیص پزشک معالج روی چرک خشک کن شبانه برای پیشگیری از عفونت ادراری هست لزومی به قطع دارو نیست چرا که هدف از ارسال ازمایش ادرار در چنین شرایطی تعیین اثر بخشی آنتی بیوتیک تجویز شده است و قطع چرک خشک کن همان و ایجاد عفونت ادراری مجدد همان !

این مورد در انجام کشت ادرار حین درمان عفونت ادراری که معمولا چند روز بعد از شروع انتی بیوتیک ارسال میشود هم صدق میکند و قطع انتی بیوتیک باعث ناکامل ماندن دوره درمان و چه بسا برگشت عفونت ادراری با میکربهای قوی تر میشود.

در صورت اثبات عفونت ادراری آیا کودک حتما باید بستری شود ؟

خیر .بستگی به شرایط بیمار و خانواده و تصمیم پزشک دارد.مواردی که احتال بستری را زیاد میکند مواردی است مانند : کودکان کم سن ، استفراغ های مکرر،کم آبی ،تب ،فشارخون بالا ،همراهی با بیماری زمینه ای کلیوی یا غیر کلیوی ، وجود اختلال ساختاری کلیه ویا سنگ کلیه و حتی نوع میکرب  .

در صورت بستری به چند روز بستری نیاز دارند ؟

باز باتوجه به شرایط و پاسخ به درمان بین 3 تا 14 روز احتمال بستری وجود دارد.

آیا نیازی به تصویر برداری های متعددی که پزشکان برای کودک ما به علت عفونت ادراری درخواست میکنن هست ؟

ماجرای عفونت ادراری در کودکان متفاوت از بزرگسالان است .اینکه فرضا شما هم عفونت ادراری داشته اید ولی پزشک شما فقط با یک انتی بیوتیک شما را درمان کرده در رابطه با کودک صادق نیست چرا که عفونت ادراری در کودک یک زنگ هشدار عامل زمینه ای است که باید آنرا پیدا کرد .این علل میتواند برگشت ادرار ،مثانه عصبی ،انسداد پیشابراه ،انسداد حالب ،کیست و بسیاری علل دیگر باشد .در نتیجه پزشک کودک شما بر طبق شرح حال و معاینه و جواب ازمایشات و نتیجه سونوگرافی کلیه امکان دارد عکس مثانه ،اسکن کلیه ،سی تی اسکن شکم ویا حتی نوار مثانه یا سیستوسکوپی درخواست کند.

آیا با هر بار عفونت ادراری تمام این مسیر باید مجددا پیموده شود و عکس و اسکن تکرار گردد؟

بجر در موارد محدودی جواب این سوال خیر است .بعد از تشخیص اولیه در اکثر موارد نیاز به تکرار موارد فوق نیست مگر اینکه یک یافته غیر عادی که از نظر پیشرونده بودن یا بهبودی نیاز به پایش دارد وجود داشته باشد.مثلا در کودکانی که برگشت ادراری دارند یک و نیم تا دوسال بعد از عکس مثانه اول ،عکس مثانه مجدد برای بررسی بهبودی برگشت ادرار انجام میشود.یا در مواردی که تنگی در مسیر ادراری وجود دارد امکان دارد 6 ماه یا یکسال ببعد نیاز به اسکن مجدد کلیه باشد.

با توجه به سوند گزاری برای عکس مثانه آیا روش جایگزین دیگری برای بررسی برگشت ادرار وجود ندارد ؟

عکس مثانه هر چند برای والدین و کودک ناخوشایند است ولی بسیار بی خطر میباشد و اگر در مراکزی که در این کار تجربه دارند انجام شود تقریبا بدون عارضه است .در رابطه با دخترات همیشه ترس از اسیب به پرده بکارت وجود دارد ولی از آنجا که محل قرار گیری مجرای ادرار با محل قرار گیری دهانه واژن کاملا متفاوت است احتمال ایجاد این مشکل تقریبا صفر است.

از طرفی اگر پزشک تشخیص دهد  نیاز به انجام عکس مثانه است متاسفانه هنوز در هیچ کجای دنیا روش غیر مستقیم قابل اعتماد بدون سوند گذاری وجود ندارد.

چرا بعضی از کودکان با سابقه عفونت ادراری به مدت طولانی چرک خشک کن شبانه مصرف میکنند و بعضی استفاده نمیکنند؟

اگر کودک شما فقط یکبار به عفونت ادراری مبتلا شده و عامل زمینه ای و ساختاری کلیه وجود نداشته است نیازی به استفاده از انتی بیوتیک به عنوان پیشگیری کننده نیست .ولی اگر عفونت ادراری تکرار شونده باشد و یا مشکلی مثل برگشت ادرار یا انسداد یا مثانه عصبی و..در بین باشد تا رفع مشکل نیاز به چرک خشک کن با دوز کم برای پیشگیری است.

آیا امکان دارد برای درمان عفونت ادراری مکرر نیاز به جراحی باشد؟

در اکثر مواقع خیر .ولی اگر انسداد پیشرونده در حالب یا انسداد پیشابراه در پسران یا برگشت ادراری شدید بدون بهبودی با درمانهای دارویی وجود داشته باشد پزشک برای انجام جراحی تصمیم گیری خواهد کرد .روشهای درمانی دیگر مانند تزریق بوتاکس در مثانه هم گاهی برای درمان عفونتهای مکرر ادراری در زمینه مثانه عصبی به کار میرود.

 چه مراقبتهایی باید انجام دهیم تا از عود عفونت ادراری در کودک خود جلوگیری کنم؟

دو نکته بسیار مهم درمان یبوست و تخلیه مکرر مثانه است .مطمینا اگر کودک شما یبوست درمان نشده دارد یا عادت دارد خودش را نگهدارد عفونت ادراری عود خواهد کرد.پوشیدن لباس زیر و شلوارهای گشاد و عدم استفاده از جوراب شلوار ،شستن دستگاه تناسلی از جلو به عقب ،درمان کرمک برای پیشگیری موثر هستند.

نشستن در وان بخصوص برای دختران عامل مستعد کننده به عفونت ادراری است .اگر کودک شما تمایل به شنا دارد باید از استخرهای تمیز و بزرگ استفاده کند و قبل و بعد از شنا دوش بگیرد و از نشستن بر روی سکوها و لبه استخر خودداری کند.

اگر کودک شما پسر است ختنه کردن در اولین فرصت توصیه میشود.

 آیا پوشک میتواند عامل عود عفونت ادراری باشد ؟

خیر .خود پوشک عامل عفونت ادراری نیست ولی تعویض دیر به دیر پوشک و تماس مدفوع با دستگاه تناسلی کودک در کودکان مستعد باعث عود عفونت ادراری میشود.

از طرفی توجه داشته باشید که در کودک مستعد به عفونت ادراری نباید کودک را زود از پوشک گرفت .این امر نه تنها کمکی به جلوگیری از عفونت ادراری نمیکند بلکه به علت استرس و تنش به کودک و به هم خوردن ارادی  کارکرد مثانه در طی این مدت  احتمال عود عفونت ادراری را  بالا تر میبرد .در نتیجه از پوشک گرفتن این کودکان باید حتما تحت نظر پزشک و در شرایطی  باشد که کودک و والد برای اینکار آماده باشند و زیر 18 ماهگی کودک هم انجام نشود.

آیا عفونت ادراری میتواند کارکرد کلیه کودک ما را در طولانی مدت به خطر بیندازد؟

تمام اقدامات فوق در جهت جلوگیری از همین خطر میباشد.در صورتی که عفونت کلیه مکرر تکرار شود به طوری که اسکار یا خوردگی روی کلیه ایجاد کند در اینده کودک را مستعد افزایش فشارخون یا کاهش کارکرد کلیه میکند.

آیا احتمال عفونت ادراری در کودکان بعدی ما هم بالا خواهد بود؟

بستگی به علت ان دارد .مثلا اگر کودکی برگشت ادرار داشته باشد احتمال اینکه کودک دیگر ان خانواده برگشت ادرار داشته باشد 35 درصد است که عدد بالایی است .این درصد برای فرزند کودک شما 50 درصد خواهد بود . واگر پدر و مادر هر دو برگشت ادرار داشته باشند احتمال برگشت ادرار در کودکشان 70 درصد است.

ولی علل انسدادی معمولا ارثی نیستند و تکرار ان در کودک دیگر خانواده اتفاقی و نادر خواهد بود.