باقی مانده ادراری چیست ؟

به مقدار ادراری که بعد از ادرار کردن در مثانه  باقی می ماند ، باقی مانده ادراری یا رزیجوی ادراری (PVR) می گویند.

در حالت عادی، وقتی به دستشویی می روید ، مثانه شما باید کاملاً خالی شود. اما گاهی اوقات ، ادرار حتی در زمانی که فکر می کنید آن را تخلیه کرده اید  در مثانه می ماند. مقدار کمی از باقیمانده ادرار ی طبیعی است ، اما مقادیر زیاد آن می تواند نگران کننده باشد.مقدار طبیعی باقی مانده ادراری در مثانه در سنین مختلف فرق میکند و میزان آن از ۳ سی سی در نوزاد تا ۳۰سی سی در بزرگسالان متغییر میباشد.

باقی مانده ادراری بالا چه علایمی دارد؟

• احساس عدم تخلیه کامل مثانه موقع ادرار کردن ،
• نشت ادرار علیرغم تخلیه اخیر مثانه ،
• ادرار دو مرحله ای یا منقطع،
• احساس درد یا سنگینی در زیر شکم
• تکررادرار
• بی اختیاری ادرار موقع خندیدن
• شب ادراری

از علایم فردی میباشد که باقی مانده بالا در مثانه دارد .

گاهی علیرغم عدم وجود این علایم ،ادرار باقی مانده در مثانه باعث ایجاد عفونتهای ادراری مکرر یا سنگ سازی میشود .اگر باقی مانده ادراری بالا با فشار بالای مثانه هم همراه باشد میتواند باعث آسیب به کلیه بشود.

علل باقی مانده بالای ادرار در مثانه :

انسداد در مسیر خروجی مثانه:  در کودکان پسر به علت دریچه پیشابراه خلفی که مشکلی مادرزاد است ایجاد میشود.گاه انسداد در پیشابراه به علت ایجاد باندهای فیبروز بدنبال ضربه به پیشابراه ایجاد میشود.در آقایان بزرگی پروستات از علل بسیار شایع بالا بودن باقی مانده ادراری میباشد.

تومور یا پولیپ: وجود یک ضایعه فضاگیر در محل خروجی مثانه یا اطراف مثانه که باعث فشار به مثانه بشود  میتواند باعث عدم تخلیه کامل مثانه بشود.

مثانه عصبی: در صورتی که عصب دهی مثانه به هر علتی مانند اشکالات ساختاری آشکار یا پنهان در نخاع یا ضربه به نخاع مختل شده باشد ،مثانه نمیتواند وظیفه تخلیه را به خوبی و کفایت انجام دهد و این امر منجر به بالا رفتن باقی مانده ادراری میشود.

برگشت ادرار:برگشت ادراری یعنی بازپس رفتن ادرار از مثانه به حالب و کلیه ها.اکثرا به علت شل بودن دریچه متصل کننده حالب به مثانه اتفاق میافتد.میتواند یک طرفه یا دوطرفه باشد.در اینحالت موقع انقباض و دفع ادرار مقداری از ادرار بجای خروج از پیشابراه ،به علت شلی این دریچه مجددا به حالب برمیگردد و بعد از اتمام دفع ادرار مجددا وارد مثانه شده و ایجاد باقی مانده ادراری میکند.

عفونت ادراری:در هنگام عفونت مثانه به علت التهاب در جدار مثانه تا مدتی تخلیه کامل مثانه دچار مشکل میشود.

درد در موقع دفع ادرار:اگر به هر دلیلی مانند بالابودن کلسیم ادرار یا وجود کریستال در ادرار درهنگام ادرارکردن درد  وجود داشته باشد تخلیه کامل مثانه انجام نمیشود.

تنگی مه آ یا تنگی سوراخ آلت: این مورد از علل شایع باقی مانده ادراری در پسران میباشد.

یبوست: در یبوست شدید به علت فشار روده به مثانه این حالت ایجاد میشود .و یکی از دلایل عفونت ادراری مکرر در افرادی که یبوست دارند همین مشکل میباشد.

داروها :بعضی از داروها مانند داروهای آنتی هیستامین یا داروهایی که خاصیت آنتی کولینرژیک دارند میتوانند با شل کردن عضله مثانه باعث عدم تخلیه کامل مثانه و حتی  احتباس کامل ادرار شوند.

استرس:استرسهایی محیطی مانند ترس از محیط بیمارستان یا مطب در هنگام انجام سونوگرافی ،یا عجله هنگام دفع ادرار

بیش فعالی:در کودکان بیش فعال اختلالات متعدد ادراری از جمله عدم تخلیه کامل ادرار دیده میشود.

آموزش نادرست وتوام با سخت گیری هنگام از پوشک گرفتن کودک

بیماریهای مزمن مانند دیابت ،پارکینسون،آلزایمر و ….

باقی مانده ادراری چگونه تشخیص داده میشود؟

از چند طریق قابل تشخیص است.

1/سونوگرافی مثانه با مثانه پر و خالی . بعد از اینکه بیمار مثانه را تخلیه میکند حجم ادرار باقی مانده مجددا با سونوگرافی  اندازه گرفته میشود.این روش غیرتهاجمی بوده و برای اغلب کودکان از این روش استفاده میشود.

2/استفاده از کاتتر: این روش تهاجمی ولی دقیقتر  میباشد وحجم ادرار باقی مانده در مثانه بعد از تخلیه مثانه با وارد کردن یک لوله نازک یا کاتتر به مثانه اندازه گرفته میشود.

3/سونوگرافی واژینال :در خانمها استفاده میشود.و با پروبی که وارد واژن میکنند حجم ادرار در مثانه اندازه گیری میشود.

در هیچکدام از این روشها بی حسی موضعی یا بی حسی عمومی استفاده نمیشود.

در صورت وجود باقی مانده بالای ادراری در مثانه چه اقدامی باید انجام دهیم:

بهتر است در صورت داشتن علایم ذکر شده در مورد باقی مانده ادراری در بالا از پزشک خود بخواهید که برای شما سونوگرافی سیستم ادراری درخواست کند.نتیجه باید توسط پزشک بر طبق سن و جثه شما تفسیر شود.

در صورت تایید این مسیله ،برای یافتن علت زمینه ایراههای تشخیصی متعددی مورد نیاز است که در هر فرد با فرد دیگر بر طبق شرح حال و معاینه و حجم باقی مانده ادراری متفاوت است.این بررسیها میتواند صرفا تکرار سونوگرافی مثانه بوده یا تا انجام  نوار مثانه و عکس رنگی مثانه یا حتی ام آر ای نخاع متغییر باشد.

*انتشار این مطلب با ذکر نام و منبع(www.drpournasiri.com) آزاد است.

دکتر زهرا پورنصیری فوق تخصص کلیه  مجاری ادرار کودکان و نوجوانان، مرداد ۱۴۰۰