در طی 20 سال گذشته ، شیوع نارسایی مزمن کلیه در کودکان به طور پیوسته افزایش یافته است.
نارسایی یا کم کاری مزمن کلیه چیست؟
نارسایی مزمن کلیه یک بیماری مزمن است که در آن کلیه ها آسیب غیر قابل برگشت دیده اند وعملکرد کلیه بیش از سه ماه کاهش یافته است. این بیماری در همه سنین و نژادهاوجود دارد.
چه عواملی باعث نارسایی مزمن کلیه می شوند؟
علل نارسایی مزمن کلیه در کودکان نسبت به بزرگسالان بسیار متفاوت است.
- در نوزادان و کودکان: ناهنجاری های مادرزادی کلیه و بیماری های ارثی مانند بیماری کلیه پلی کیستیک ، شایع ترین دلایل بیماری نارسایی مزمن کلیه است. عفونت های مكرر مجاری ادراری (UTI) در كودكان باید فوراً تحت درمان قرار گرفته و ارزیابی شود ، زیرا ناهنجاری های دستگاه ادراری به طور بالقوه می تواند منجر به نارسایی مزمن کلیه شود.
- در نوجوانان: در كودكان بالای 12 سال ، گلومرولونفریت (التهاب كلیه) شایعترین علت نارسایی كلیه است. سایر شرایطی که ممکن است به کلیه ها آسیب برساند ، مانند سندرم نفروتیک یا بیماری هایی که بر بسیاری از اندام ها اثر می گذارد، مانند لوپوس نیز از دلایل شایع هستند.
- در بزرگسالان: نارسایی مزمن کلیه عمدتاً ناشی از دیابت و فشار خون بالا است. بر خلاف بزرگسالان ، فشار خون بالا معمولاً باعث نارسایی کلیه در کودکان نمی شود ، اما اغلب به دلیل نارسایی کلیوی ایجاد می شود. با این حال ، توجه به این نکته مهم است که بسیاری از عوامل خطر ابتلا بهنارسایی مزمن کلیه ، مانند چاقی منجر به دیابت نوع 2 ، در کودکی شروع میشود و ممکن است در بزرگسالی به پیشرفت بیماری کلیوی کمک کند.
- چاقی مرضی یا شاخص توده بدنی بالای 40 خود به تنهایی میتواند باعث دفع پروتیین شده و منجر به نارسایی کلیه بشود.
علائم شایع بیماری نارسایی مزمن کلیه در کودکان چیست؟
علائم نارسایی مزمن کلیه میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تورم و / یا پف دور چشم ، پا و مچ پا
- کم ادراری یا پر ادراری
- رشد کم و ضعیف ، در مقایسه با همسالان گروه سنی مشابه
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ مکرر که گاه با بیماریهای گوارشی اشتباه میشود.
- استشمام بوی اوره درتنفس کودک
- خستگی
- سردردهای شدید مکرر از فشار خون بالا
- کم خونی و رنگ پریدگی از کاهش تولید گلبول های قرمز
- خارش پوست
- دردهای استخوانی یا تغییر شکل استخوانهای اندامها
نارسایی مزمن کلیه چگونه تشخیص داده می شود؟
آزمایش کراتینین و اوره خون نشانگر کارکرد کلیه است و بالا بودن آن نشانگر کاهش کارکرد کلیه است.مقدار طبیعی کراتینین در هر سنی متفاوت است. بعضی اوقات ، کم کاری کلیه در کودکان دربررسی برای کم خونی، بی اشتهایی ،کمی رشد،دردهای استخوانی ، استفراغ یا سردرد تشخیص داده میشوند. علت نارسایی مزمن کلیه از راه های زیادی تشخیص داده می شود. برخی از مشکلات کلیه قبل از تولد توسط سونوگرافی یافت می شود. از آزمایشات ادرار و املاح خون و آزمایشات خونی در کنار شرح حال میتوان به علت نارسایی کلیه پی برد.
براساس مسائل بهداشتی کودک یا علائم ، پزشک متخصص کودکان ممکن است آزمایش های زیر را انجام دهد:
- آزمایش ادرار: ادرار کودک برای بررسی پروتئین جمع آوری می شود. پروتئین موجود در ادرار ممکن است نشانه آسیب کلیه باشد.
- آزمایش خون: آزمایش خون می تواند موارد زیادی را نشان دهد ، از جمله عملکرد کلیه ، سطح شیمیایی خون و سطح گلبول های قرمز ، که کلیه ها به کنترل آنها کمک می کنند. بعضی اوقات ، آزمایش خون تخصصی روماتولوژی نیز وجود دارد که ممکن است به تشخیص بیماری های کلیوی خاص مانند لوپوس کمک کند.
- سونوگرافی و اشعه ایکس: تصاویر کلیه ها به هرگونه آسیب در کلیه و ساختارهای اطراف کمک می کند.
- بیوپسی کلیه: قطعه کوچکی از بافت کلیه خارج می شود و تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد تا علت و میزان آسیب به کلیه ها مشخص شود.
درجات نارسایی مزمن کلیه چگونه است؟
از آنجا که عملکرد کلیه با گذشت زمان کاهش می یابد ، مرحله نارسایی مزمن کلیه تغییر می کند. بر طبق شدت کاهش فیلتراسیون گلومرولی وافزایش کراتینین خون نارسایی کلیه به 5 مرحله تقسیم میشود. هنگامی که فرد برای اولین بار تشخیص داده شد ، می تواند در هر یک از پنج مرحله باشد. همه افراد از مرحله 1 تا مرحله 5 پیشرفت نمی کنند.در صورت پیشرفت به مرحله 5 نیاز به دیالیز یا پیوند ایجاد میشود.
مقداری به نام میزان فیلتراسیون گلومرولی برای تخمین عملکرد کلیه وجود دارد. توجه داشته باشید که مقادیر فیلتراسیون گلومرولی برای مرحله نارسایی مزمن کلیه برای کودکان بزرگتر از 2 سال است ، زیرا ارزش فیلتراسیون گلومرولی برای کودکان زیر دو سال به دلیل رشد مداوم کلیه کم است.
نارسایی مزمن کلیه چگونه درمان می شود؟
توجه داشته باشید که وقتی نارسایی کلیه وارد فاز مزمن میشود امکان برگشت به بهبودی ندارد ولی پیشرفتهای اساسی در مراقبت از کودکان مبتلا بهنارسایی مزمن کلیه وجود دارد که می تواند پیشرفت بیماری را کند و از بروز عوارض ناشی از آن جلوگیری کند.
اهداف اصلی درمان عبارتند از:
- درمان بیماری زمینه ای که ممکن است باعث نارسایی مزمن کلیه شده باشد .
- کنترل علائم نارسایی مزمن کلیه.
- کاهش پیشرفت نارسایی مزمن کلیه با رژیم غذایی و داروهای مناسب.
- آمادگی برای دیالیز یا پیوند برای نارسایی احتمالی کلیه (مرحله 5) .
چه کسی در مراقبت پزشکی از کودک مبتلا به نارسایی مزمن کلیه نقش دارد؟
پزشک متخصص کودکان با کمک نفرولوژیست کودکان خط اول کادر درمانی کودک خواهند بود. سایر متخصصان کودکان مانند متخصص ارولوژی یا جراح کلیه و سیستم ادراری کودکان ممکن است براساس بیماری زمینه ای در مراقبت از کودک گنجانده شوند.
متخصص روان پزشکی و متخصص تغذیه نیز باید در تیم مراقبت این کودکان باشند.
والدین و سایر سرپرستان خانه ، سنگ بنای مراقبت از کودک میباشند، زیرا آنها پشتیبانی عاطفی را ارائه می دهند و به فرزند خود کمک می کنند تا از رژیم صحیح پیروی کند و تمام داروهای تجویز شده را مصرف کند.
نکاتی که مادران باید در مراقبت کودکان با کم کاری کلیه به آن توجه داشته باشند:
- دوز داروها در این کودکان با کودکان سالم بسیار متفاوت است و مقدارمصرف حتی داروهای معمولی باید توسط پزشک تعیین شود.
- تداخل دارویی در این کودکان زیادتر است و باید در صورت تجویز هر نسخه جدید اطلاعات سایر داروهای مصرفی به پزشک داده شود.
- بعضی از داروها تاثیرات آسیب به کلیه بیشتری دارند و بهتر است در صورتی که شرایط بیمار اجازه بدهد توسط پزشک با داروهای دیگر جایگزین شود.
- برنامه واکسیناسیون این کودکان متفاوت است و تزریق بعضی واکسنها قدغن بوده واز طرف دیگر باید در این بیماران بعضی از واکسنهایی که جزو روتین برنامه واکسیناسیون کشوری نیست تزریق شود. و حتی دوز بعضی واکسنها متفاوت است.در نتیجه قبل از تزریق هر واکسن باید از پزشک کودک نامه گرفت.
- تزریق واکسنهای ویروسی در سایر کودکان خانواده میتواند برای بعضی از کودکان مبتلا به کم کاری کلیه خطرناک بوده و نیاز به چند هفته جداسازی از خواهریا برادر مربوطه یا تغییر برنامه تزریق واکسیناسیون در آنها باشد.در نتیجه قبل از واکسیناسیون سایر اعضای خانواده نیز باید پزشک را در جریان گذاشت.
- نیاز این کودکان به ویتامینها و آهن بیشتر از سایر کودکان میباشد و نیاز به تجویز مولتی ویتامینهای خاص دارند.
- به طور معمول هر سه ماه نیاز به معاینه و آزمایش کارکرد کلیه دارند.
- کنترل فشار خون بسیار مهم است و در صورت عدم کنترل فشار خون سیر پیشرفت بیماری بسیار سریع خواهد بود.
- از نظر تغذیه محدودیت گوشت قرمز و نمک توصیه میشود ولی از آنجا که مقدار دریافت پروتتین و املاح در کودکان در حال رشد بسیار مهم است و در هر کودک با توجه به وزن و سن و جنس و آزمایشات با کودک دیگر متفاوت است بهتر است در ابتدای بیماری و سپس هر 6 تا 12 ماه توسط متخصص تغذیه ویزیت شده و برنامه غذایی تنظیم شود.
- مقدار مصرف آب بستگی به حجم ادرار کودک دارد و در مراحل پایانی بیماری که حجم ادرارکم میشود باید محدودیت مصرف مایعات رعایت شود.
- قد کودک هر 6 ماه باید چک شود و در صورت توقف رشد قدی جهت تصمیم به شروع هورمون رشد با پزشک غدد مشاوره شود.
- مصرف الکل و اعتیاد به سیگار در نوجوانان سرعت پیشرفت نارسایی را زیاد میکند.
- در صورت کنترل بودن فشار خون و وضعیت قلبی مناسب انجام ورزشهای هوازی توصیه میشود.
- اکثراین بیماران از نظر یادگیری مشکل جدی ندارند و میتوانند در مدارس معمولی تحصیل کنند .ولی بهتر است آموزگاران کودک در جریان بیمار ی کودک بوده و حتی مقالات مربوط به بیماری کودک در اختیار آنها قرار بگیرد.مسلما آگاهی بیشتر معلم ازعلایم و عوارض بیماری کمک شایانی به کودک و معلم مربوطه خواهد کرد.
- به شرایط روحی بیمارکه علاوه بربستری های مکرر یا انجام اقدامات دردناک مانند خونگیری و ..، گاها از عدم تعادل هورمونها و یا املاح بدن یا کم خونی و.. نیز نشات میگیرد، توجه شود . از بیان مشکلات ناشی از بیماری کودک مانند هزینه های تحمیلی بر خانواده ،کلافگی والدین ومقصر کردن کودک در ایجاد اختلافات و تنشهای خانواده و…در حضور کودک بیمار و حتی سایر کودکان خانواده خودداری شود.توجه داشته باشید که مشاوره روانپزشکی و گاهی تجویز مقادیر کم داروهای ضد افسردگی یا اضطراب میتواند کمک شایانی به کودک برای تحمل بیماریش بکند.
ترجمه از سایت https://www.niddk.nih.gov/
دکتر زهرا پورنصیری – فوق تخصص کلیه و مجاری ادرار کودکان و نوجوانان
بدون دیدگاه