سنگ کلیه چیست؟
سنگهای کلیه (لیتیاز کلیوی ، نفرولیتیتازیس) رسوباتی سخت از مواد معدنی و نمکی هستند که در کلیه ها تشکیل می شود.
آیا کودکان هم به سنگ کلیه مبتلا میشوند؟
بله .هرچند شیوع سنگ کلیه در کودکان خیلی کمتر از بزرگسالان است ولی در کودکان حتی از دوره نوزادی میتواند ایجاد شود. نکته مهم این است که سنگ کلیه در کودکان اکثرا علت زمینه ای و ژنتیکی دارد .در نتیجه برخورد ما با سنگ کلیه در کودکان نسبت به بزرگسالان با دقت و بررسی بیشتری همراه است و بررسی و درمان سنگ را صرفا با دفع سنگ متوقف نمیکنیم.
علایم سنگ کلیه در کودکان چیست ؟
در کودکان کم سن میتواند حتی به صورت بی قراری بروز نماید به طوری که در خیلی از موارد با کولیک های دوره شیرخواری اشتباه میشود .هم چنین درد و ناراحتی موقع دفع ادرار در این سن شایع است.
در عین حال سنگ کلیه ممکن است باعث ایجاد علائم نشود تا زمانی که درون کلیه حرکت کند و به مجاری ادراری منتقل شود .که در آن مرحله ، ممکن است این علائم ایجاد شود:
- درد شدید در پهلو و پشت ، زیر دنده ها
- دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران تابیده می شود
- درد هنگام ادرار
- ادرار صورتی ، قرمز یا قهوه ای
- تهوع و استفراغ
- نیاز مداوم به ادرار کردن
- تکرر ادرار
- در صورت وجود عفونت، تب و لرز وجود دارد
- ادرار کردن به دفعات با مقادیر اندک
- با حرکت سنگ در مجاری ادراری شما ممکن است درد ناشی از سنگ کلیه تغییر کند – مثلاً انتقال به مکان متفاوت یا شدت آن افزایشیابد.
در چه صورتی باید به پزشک مراجعه کنیم :
سنگ کلیه با هر اندازه در سنین زیر 18 سال حتی در صورت عدم وجود علایم حاد جهت بررسی علت و پیشگیری
- سنگ ادرار متعدد
- رسوب کلسیم در کلیه یا نفروکلسینوز
- سنگ ادرار همراه با اختلال کارکرد کلیه
- سنگ کلیه بالای 5 میلی متر در بزرگسالان
- سنگ ادرار همراه با سابقه عفونت ادراری
- سنگ ادرار با اختلال ساختاری در کلیه
- سنگ ادرار در فردی که شرح حال مثبت بیماری جدی کلیوی در خانواده دارد
- یا در صورتی که هنگام دفع سنگ در صورت:
- درد آنقدر شدید است که نمی توانید ساکت باشید یا موقعیتی راحت پیدا کنید
- درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
- درد همراه با تب و لرز
- خون در ادرار
- احتباس ادرار
چگونه میتوان سنگ کلیه را تشخیص داد:
اکثرا به علت دردهای شکم یا به علت وجود خون در آزمایش ادرار ردپای آن یافت میشود.
پزشکان می توانند با مراجعه به دستگاه ادراری با سونوگرافی یا سی تی اسکن ، سنگ کلیه را تشخیص دهند. سونوگرافی اولین انتخاب تشخیصی ماست زیرا در معرض اشعه قرار نمی گیرد. اگر سونوگرافی قطعی نیست – یا اگر پزشک فرزند شما در مورد آن سؤال دارد – ممکن است ما از عکس ساده شکم ودر موارد نادری از سی تی اسکن کمک بگیریم. سی تی اسکن می تواند به پزشک کودک کمک کند تا موقعیت و اندازه دقیق سنگ را پیدا کند.
در حین قرار ملاقات ، شما و فرزندتان برای معاینه جسمی و بحث در مورد سلامتی فرزندتان با یک متخصص ارولوژی اطفال و نفرولوژیک کودکان ملاقات خواهید کرد ، از جمله بررسی داروهای فعلی تجویز شده و بدون نسخه که بعضا میتوانند باعث تشکیل سنگ شوند و سابقه دقیق رژیم غذایی کودک و مصرف مایعات.
اگر فرزند شما سنگی را پشت سر گذاشت ، سعی کنید آن را بازیابی کنید ، آن را در یک کیسه پلاستیکی قرار دهید و آن را به قرار ملاقات خود ببرید ، تا بتواند برای آنالیز شیمیایی ارسال شود. چندین آزمایش نیز در هنگام ویزیت درخواست میشود ، از جمله:
تجزیه و تحلیل ادرار برای ارزیابی عوامل موثر در تشکیل سنگ ، از جمله افزایش سطح کلسیم در ادرار.گاه نیاز به جمع آوری ادرار 24 ساعته میشود.
آزمایش خون برای جستجوی عوامل خطر دیگر
تجزیه و تحلیل شیمیایی سنگ (در صورت دفع شدن) برای شناسایی نوع سنگ و ارائه سرنخ های مهم در مورد چرایی شکل گیری آن.
ارزیابی اختلالات ارثی برای بررسی عوامل خطر مانند اختلالات نادر ارثی
پس از اتمام آزمایشات ، ممکن است از شما خواسته شود که قرار ملاقات پیگیری را برگردانید.
چگونه سنگ کلیه درمان می شود؟
بهترین روش درمانی به اندازه ، محل ، تعداد و ترکیب سنگ (های) کودک بستگی دارد. در بسیاری از موارد ، سنگها می توانند بطور خودبخود و بدون هیچگونه درمانی دفع شوند.
پزشكان ممكن است در حین دفع سنگ داروهای خاصی را تجویز كنند كه نشان داده شده احتمال عبور خودبخود سنگ را افزایش می دهد.
برای جلوگیری از بزرگتر شدن و افزایش تعداد سنگ محلولها ی ترکیبی وجود دارد که توسط پزشک تجویز میشود .بر حسب جواب آزمایشات خون و ادرار کودک گاه نیاز به تجویز داروهای خاص دیگر فرضا برای کاهش کلسیم یا اگزالات ادرارو …. انجام میشود.
گاه درمانهای طبی موثر و کارساز نیست و نیاز به استفاده از روشهای دیگری برای خروج سنگ مباشد. انتخاب روش به محل ، اندازه و نوع سنگ و همچنین آناتومی كودك شما بستگی دارد.
روشها شامل موارد زیر است:
لیتوتریپس موج شوک خارج از بدن:
لیتوتریپسی موج شوک خارج از بدن(ESWL) رایج ترین وروش کمترین تهاجم برای درمان سنگ است. ESWLبرای ارسال امواج شوك یا ماورا صوت از طریق پوست به بدن كودك شما از دستگاه مخصوصی به نام “لیتوترپتتر” استفاده می كند.
lithotripterامواج شوک را در همان نقطه ای که سنگ در آن قرار دارد متمرکز می کند ، به همان روشی که یک لنز ذره بین می تواند نور خورشید را برای ایجاد گرمای شدید متمرکز کند. این باعث می شود سنگ به قطعات کوچک شکسته شود. بسیاری از امواج شوک به آرامی اعمال می شوند .این ممکن است تا یک ساعت طول بکشد. قطعات بعد از آن طی روزهای بعد در ادرار عبور می کنند.هنگامی که امواج شوک وارد پوست می شوند ، متمرکز نیستند ، بنابراین هیچ آسیبی به پوست یا اندام های داخلی وارد نمی کنند. با این وجود ، می توان برخی از ناراحتی ها را با این روش به وجود آورد ، و بسیار مهم است که کودک در حین انجام این عمل بماند تا امواج شوک با دقت مورد هدف قرار گیرند. به همین دلیل از بیهوشی عمومی استفاده می شود.و اکثرا نیاز به بستری نبوده با توصیه مصرف فراوان آب بعد از چند ساعت بیمار ترخیص میشود.
پس از درمان ، بسته به موقعیت سنگ ممکن است تا سه ماه طول بکشد تا همه قطعات عبور کنند. میزان موفقیت کلیESWL حدود 85 درصد است. احتمالاً سنگ هایی در قطب پایین کلیه منتقل نمی شوند. سنگهای خیلی سخت ، مانند سنگهای ساخته شده از سیستین یا اسیداوریک ممکن است خیلی خوب تکه تکه نشوند.
سنگ شکنی با استفاده از سیستوسکوپی:
این تکنیک از محدوده کوچکی که از طریق مجرای ادرار به مثانه فرزند شما منتقل می شود ، استفاده می کند و از آنجا به یکیا هر دو مجرای ادرار (لوله هایی که کلیه را با مثانه وصل می کند) و کلیه ها را استفاده می کند. دوربین های دیجیتالی متصل به دامنه به پزشکان این امکان را می دهند که سنگ ها را ببینند و آنها را با انواع ابزارهای ویژه طراحی شده حذف کنند.
ادراروسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. میزان موفقیت بسیار بالا است ، به بالا و 95 درصد. با این حال ، میزان موفقیت برای سنگ های بزرگ پایین تر است ، که ممکن است به درمان های متعدد نیاز داشته باشد ، و در کودکانی که آناتومی ادرار آن را دشوار می کند ، دامنه رسیدن به سنگ را دشوار می کند.
نفرولیتوتومی جلدی:
نفرولیتیتومی جلدی(PCNL) برای معالجه سنگ های بزرگ کلیوی استفاده می شود و از سوزنی استفاده می کند که از طریق پوست و داخل کلیه ها تحت هدایت سونوگرافی و اشعه ایکس انجام شود. سپس یک ابزار به کلیه منتقل می شود تا به طور مستقیم ، تکه تکه شدن و برداشتن سنگ انجام شود.
PCNLتحت بیهوشی عمومی انجام می شود.یک لوله تخلیه کلیه معمولاً به مدت دو تا چهار روز در محل کار خود باقی می ماند. PCNLدر صورتی که کودک شما سنگی سخت یا بزرگ داشته باشد بسیار مفیداست.
آیا رژیم غذایی خاصی باید برای سنگ کلیه رعایت شود؟
نوشیدن آب فراوان و نمک کم تقریبا در همه انواع سنگ کلیه توصیه میشود.ولی رعایت رژیم های غذایی دیگر بستگی به نوع سنگ دارد. نوشیدن مایعات به اندازه کافی هر روز مهمترین عادت در شیوه زندگی برای جلوگیری از سنگ کلیه است. نوشیدن کافی مایع ، ادرار را رقیق نگه می دارد و به بیرون راندن مواد معدنی که ممکن است سنگ تشکیل دهند ، کمک می کند. اگر کودک به اندازه کافی آب می نوشد ، ادرار باید تقریباً روشن باشد.
یک نوجوان باید روزی شش تا هشت لیوان آب بنوشد ، مگر اینکه نارسایی کلیوی داشته باشد.
بقیه محدودیتهای غذایی بستگی به نوع سنگ دارد.مثلا در سنگهای اگزالاتی محدودیت در مصرف غذاهای اگزالات توصه میشودمانند:آجیل جات ،ریواس ،توت فرنگی ،کاکائو،چای پررنگ ،اسفناج
محدودیت مصرف لبنیات حتی در سنگهای کلسیمی توصیه نمیشود و مصرف ان باغذا باعث دفع اگزالات و کاهش بروز سنگ نیز میشود.ولی مصرف شربت یا قرصهای کلسیمی باید محدود ودر صورت نیازمقدارمصرف مجاز آن تحت نظر پزشک باشد.
گرچه در بزرگسالان محدودیت مصرف پروتیینهای حیوانی بخصوص گوشت قرمز توصیه میشود ولی در کودکان بخصوص در کشور ما که کلا غذاهای گوشتی کمتر استفاده میشود محدودیت بیشتر درمصرف پروتیین توصیه نمیشود.در هرحال در نظر داشته باشید که برخی از پروتئین های گوشتی و حیوانی را با لوبیا ، نخود فرنگی خشک و عدس میتوان جایگزین کرد ، این مواد غذایی حاوی گیاهان دارای پروتئین بالا و کم اگزالات هستند.ودر عین حال در کودکانی که تمایل به مصرف زیاد غذاهای گوشتی دارند بهتر است با متخصص تغذیه مشاوره کرد.
آیا درمان سنتی برای دفع سنگ وجود دارد؟
روشهای سنتی برای سنگ پیشنهاد شده است مانند آب هندوانه،جوانه گندم،سبزی ریحان،گیاه خارخسک؛خار شتر ،آب کرفس ،سرکه سیب ،مائ الشعیر و آب لیمو. ولی در اکثر موارد در مورد اثر بخشی آنها مطالعه ای علمی صورت نگرفته است . آب لیمو به علت داشتن سیترات که عامل مهاری برای تشکیل سنگ کلیه هست توصیه میشود .در هر حال اکثر مواقع استفاده از آنها برای پیشگیری کارآیی دارد . و در عین حال بستگی به نوع سنگ امکان دارد بعضی از آنها موثر بوده و یا برعکس باعث تشدید سنگ سازی شود . در نتیجه بهتر است قبل از استفاده با پزشک مشورت شود .
آیا آبهای معدنی باعث کاهش سنگ سازی میشود؟
بستگی به املاح و بخصوص مقدار کلسیم موجود در آن میتواند موثر بوده یا حتی باعث تشدید سنگ سازی شود.در نتیجه آشامیدن آب شهری به صرفه ترن و راحتترین راه برای پیشگیری از سنگ سازی است.
آیا امکان دارد سنگ کلیه عود کند؟
بستگی به علت آن دارد. اگر سنگ در زمینه بیماری ارثی یا متابولیک باشد احتمال عود در تمام دوران زندگی وجود دارد.ولی گاه علت سنگ سازی یک اختلال ساختاری کلیه است که بعد از رفع آن انتظار عود مجدد نمیرود.یا در خیلی از موارد در بررسیهای علت مستعد کننده برای سنگ کلیه کشف نمیشودکه در این موارد هم احتمال عود کم است.
طول مدت درمان دارویی چقدر است ؟
در هر فرد متفاوت است.بستگی به اندازه سنگ ، تعداد سنگ ،محل سنگ،مقدار املاح ادرار ،وضعیت تغذیه بیمار ، و وجود عامل زمینه ساز سنگ دارد. به طور معمول کمتر از 3 تا 6 ماه نیست. ولی گاه بیمار تا آخر عمر محکوم به دریافت دارو خواهد بود.
آیا میتوانیم سنگ کلیه رو درمان نکنیم ؟
بعضی از انواع سنگها که در زمینه بیماریهای ارثی تشکیل میشوند میتوانند در طی سالها باعث کاهش کارکرد کلیه و نیاز به دیالیز بشوند.هم چنین سنگ سازیهای مکرر بخصوص اگر همراه با عفونت یا انسداد مجاری ادراری باشد منجر به کاهش کارکرد کلیه خواهد شد .
هم چنین در صورت عدم درمان به موقع سنگ میتواند بزرگ شده یا حرکت کند و در مجاری ادرار قرار بگیرد و باعث ایجاد درد و ناراحتی فراوان بشود .علایمی مانند سوزش ادرار و تکرر ادرار همیشگی نیز میتواند بدهد .
دکتر زهرا پورنصیری .نفرولوژیست کودکان.مهر 1398
برای ویزیت غیرحضوری به لینک زیر مراجعه نمایید:
https://www.drpournasiri.com/telemedicine.html
مطالب مرتبط:
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/6-برگشت-ادراری-یا-ریفلاکس-ادراری-در-کودکان.html
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/31-بی-اختیاری-شبانه.html
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/33-تکرر-ادرار-در-کودکان.html
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/8-علایم-هشدار-بیماری-کلیه-در-کودکان.html
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/7-عفونت-ادراري-در-كودكان-و-نوزادان.html
https://www.drpournasiri.com/مطالب-آموزشی/item/9-هیدرونفروز-جنینی.html
بدون دیدگاه