داروهای کورتونی به چه اشکالی وجود دارند ؟
به شکل قرص ،آمپول،اسپری ،پماد و قطره های چشمی یا بینی و گوشی وجود دارند
داروهای کورتونی شامل چه داروهایی هستند و چگونه در بدن عمل میکنند
داروهای کورتیکواستروئیدی – از جمله کورتیزون، هیدروکورتیزون و پردنیزون،دگزامتازون ،بتامتازون،تریامسینولون و…. – در درمان بسیاری از بیماریها مانند بثورات پوستی ، بیماری التهابی روده و آسم و آلرژی و.. مفید هستند. این داروها مانند آسپیرین یا بروفن یا مفنامیک اسید خاصیت ضد التهابی دارند.هنگامی که کورتیکواستروئیدها در دوزهای بالا تجویز می شوند،از ترشح فاکتورهای التهابی در بدن جلوگیری کرده و نشانه های التهاب را سرکوب می کنند. این می تواند علائم و نشانه های بیماری های التهابی مانند تورم مفصل ،دفع پروتین از ادرار یا سندروم نفروتیک ، آسم یا بثورات پوستی را کاهش دهد.کورتیکواستروئیدها همچنین سیستم ایمنی شما را سرکوب می کنند، که می تواند به کنترل شرایطی کمک کند که در آن سیستم ایمنی فرد به اشتباه به بافت های خود حمله میکند.حمله سیستم ایمنی به بافتهای بدن را اصطلاحا بیماریهای خودایمنی میگویند .نمونه های بیماریهای خود ایمنی لوپوس ،نفریت یا التهاب کلیه ، بیماریهای پوستی شدید مثل استون جانسون و بسیاری دیگر از بیماریها میباشد. وظیفه سیستم ایمنی بدن محافظت از بدن در مقابل عوامل بیگانه مثل میکروب و ویروس و..میباشد و در پیوند اعضا این حمله به بافت و عضوی که پیوند شده است به شدت اتفاق مییافتد و به همین دلیل کورتون با دوزهای بالا پایه درمانی بیماران بعد از پیوند است تا این اثر سیستم ایمنی بدن را سرکوب کند و به بافت پیوندی فرصت بقا در بدن فرد جدید بدهد.
استفاده مهم دگر داروهای کورتونی در بیماری نادر آدیسون و بعضی دیگر از بیماریهای ارثی غدد داخلی است .آدیسون به علت اختلال غدد فوق کلیوی که محل تولید کورتیزون بدن است اتفاق میافتد و عملا فردبه علت عدم تولید کورتیزون دچار کاهش فشار خون ،بی حالی شدید ،اسهال مزمن ،دفع سدیم از ادرار و بالا رفتن پتاسیم خون میشود و اگر این کمبود جایگزین نشود باعث مرگ میشود .جان اف کندی رییس جمهور آمریکا یکی از افرادی بود که مبتلا به این بیماری بود
کورتیکواستروئیدها چه عوارض جانبی می توانند ایجاد کنند؟
از آنجایی که کورتیکواستروئیدهای خوراکی به جای یک ناحیه خاص، کل بدن شما را تحت تأثیر قرار می دهند، این راه تجویز بیشتر احتمال دارد که عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند. عوارض جانبی به دوزو مدت زمانی که دارو را دریافت می کنید بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احتباس مایعات، که باعث تورم در ساق پا می شود
- بی خواب و تحریک پذیری
- افزایش اشتها
- افزایش فشار خون
- مشکلات مربوط به نوسانات خلقی، حافظه، رفتار و سایر اثرات روانی مانند گیجی یا هذیان
- ناراحتی معده
- افزایش وزن، با رسوب چربی در شکم، صورت و پشت گردن
هشدار : با توجه به خاصیت افزایش اشتها و افزایش وزن داروهای کورتونی مواردی مشاهده شده که افراد سود جو در قالب داروهای سنتی ساختنی این دارو را برای افزایش وزن کودکان تجویز کرده اند لذا از مصرف داروهای ترکیبی بی نام و نشان جدا خودداری کنید.
هنگام مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدهای خوراکی، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- افزایش فشار در چشم (آب سیاه)
- کدر شدن عدسی در یک یا هر دو چشم (آب مروارید)
- صورت گرد (چهره ماه مانند)
- قند خون بالا، که می تواند باعث تحریک یا بدتر شدن دیابت شود
- افزایش خطر عفونت، به ویژه با میکروارگانیسم های رایج باکتریایی، ویروسی و قارچی
- نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان) و شکستگی
- سرکوب تولید هورمون غده فوق کلیوی که ممکن است منجر به علائم و نشانه های مختلفی از جمله خستگی شدید، از دست دادن اشتها، حالت تهوع و ضعف عضلانی شود.
- آکنه ،پوست نازک،خطوط قرمز رنگ در پوست ، کبودی و کندترشدن بهبود زخم
- اختلال در افزایش رشد قدی در کودکان
- سردرد
- هشدار :در افرادی که بیش از دو تا سه هفته از داروهای کورتونی خوراکی یا تزریقی استفاده کرده اند، در صورت استرسهای روحی یا جسمی شدید و یا ابتلا به یک بیماری جدی دوز کورتون باید به طور موقت افزایش یابد.در غیر این صورت به علت سرکوب شدن غده فوق کلیوی بدن نمیتواند با استرس جدی مقابله کند و احتمال شوک وجود دارد.این حالت برای افرادی که سابقه مصرف مدت طولانی کورتون در طی یکسال اخیر داشته و حتی در حال حاضر این دارو را مصرف نمیکنند نیز صادق است
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای استنشاقی
هنگام استفاده از کورتیکواستروئید استنشاقی، ممکن است مقداری از دارو به جای اینکه به ریه‌ها برود، در دهان و گلو شما رسوب کند. این می تواند باعث:
- عفونت قارچی در دهان (برفک دهان)
- گرفتگی صدا
بشود.
اگر بعد از هر بار پف کردن دستگاه استنشاقی کورتیکواستروئید خود غرغره کنید و دهان خود را با آب بشویید – قورت ندهید – ممکن است بتوانید از تحریک دهان و گلو جلوگیری کنید.
تاثیرکورتونهای استنشاقی بر قد و اشتها بسار ناچیز است.
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئیدهای موضعی می توانند منجر به نازک شدن پوست، ضایعات پوستی قرمز و آکنه شوند.
نکته :مصرف زیاد و طولانی مدت پماد های پوستی کورتونی مییتواند به علت جذب بالا و مداوم همان عوارض مصرف کورتونهای خوراکی را ایجاد کند و مصرف آنها باید تحت نظر پزشک باشد.
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای تزریقی
کورتیکواستروئیدهای تزریقی می توانند عوارض جانبی موقتی در نزدیکی محل تزریق ایجاد کنند، از جمله نازک شدن پوست، از دست دادن رنگ در پوست، و درد شدید پس از تزریق شناخته می شود. علائم و نشانه های دیگر ممکن است شامل گرگرفتگی صورت، بی خوابی و قند خون بالا باشد. پزشکان معمولاً بسته به وضعیت هر بیمار، تزریق کورتیکواستروئید را به سه یا چهار بار در سال محدود می کنند.
آیا با توجه به عوارض باید از مصرف کورتیکواسترویید در هر شرایط امتناع کنیم ؟
کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث ایجاد طیف وسیعی از عوارض جانبی شوند. اما ممکن است التهاب، درد و ناراحتی بسیاری از بیماری ها و شرایط مختلف را نیز تسکین دهند.در بسیاری از بیماریها مصرف این داروها نه تنها نجات دهنده زندگی میباشد بلکه جایگزین داروهای سنگینتر و با عوارض بسیار بیشتر میباشد .در نتیجه هر چند باید از استفاده خودسر از این داروها اجتناب کرد بلکه در صورت نیاز و تجویز توسط پزشک حتما باید استفاده شوند و گرنه عوارض بیماری زمینه ای بسیار خطرناکتر از عوارض قابل کنترل داروهای کورتیکواستروییدی میباشد.
هشدار:قطع ناگهانی داروهای کورتونی خوراکی میتواند منجر به شوک و یا عود شدید بیماری اولیه بشود.
چگونه از ایجاد عوارض داروهای کورتیکواستروییدی جلوگیری کنیم ؟
کورتون باعث افزاش اشتها و چاقی میشود در نتیجه برای رفع گرسنگی از غذاهای فیبری حجیم کم کالری مثل کاهو ،خیار و ….استفاده شود.
فشار خون بیمار در ابتدا ی شروع کورتون هر دوهفته و سپس هر سه ماه چک شود
از انجا که کورتون باعث احتباس آب و الکترولیت در بدن میشود از مصرف غذاها شور اجتناب شود
در صورت معده درد یا سابقه بیماری گوارشی بخصوص سابقه خونریزی معده جهت بررسی کاملتر سیستم گوارشی قبل از شروع کورتون ، به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورت بروز سردرد بعد از شروع داروی کورتونی به پزشک خود اطلاع دهد
قد کودکانی که روی کورتون هستند باید هر 6 ماه پایش شود
در کنارمصرف کورتون باید از قرص یا شربت کلسیم و و یتامین د استفاده کرد
استفاده از ضد آفتاب توصیه میشود
مشاوره قلب و اکوی قلب هر12 ماه بخصوص در افراد چاق
مشاوره چشم پزشکی و معاینه چشم هر 6 ماه
در صورت احساس ضعف در عضلات اندامها به پزشک اطلاع دهید
در صورت لنگش به پزشک اطلاع دهید
سونوی کبد سالی یکباراز جهت کبد چرب
حتی الامکان از ضد التهابهای غیر استروییدی همزمان استفاده نشود مثل بروفن، اندومتاسین ،مفنامیک اسید، ناپروکسان
واکسیناسیون با قطره فلج اطفال در کودکانی که داروی های خوراکی استروییدی استفاده میکنند وهم چنین در سایر اعضای خانواده این کودکان قدغن است و بجای قطره که ویروس ضعیف شده است ، باید واکسیناسیون با فرم تزریقی واکسن فلج اطفال انجام شود.
در صورت تزریق واکسن اوریون و سرخجه و اوریون به یکی از اعضای خانواده باید فرد مذکور تا یک هفته از تماس با فرد مصرف کننده داروی کورتونی امتناع کند.وهم چنین تزریق این واکسن در کودکی که کورتون مصرف میکند تا قطع یا کاهش دوز کورتون به تعویق بیفتد
بستگی به بیماری زمینه ای در اکثر بیماران که روی درمانهای کورتونی هستند توصیه به تزریق سالیانه واکسن انفولانزا ، و یک یا چند دوز واکسن پنوموکوک و مننگوکوک میشود.
مصرف داروی کورتونی منعی برای تزریق واکسن کووید نیست ولی کورتون اثر بخشی واکسن در ایجاد ایمنی را کاهش میدهد
دکتر زهرا پورنصیری ،نفرولوژیست کودکان ،دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
بدون دیدگاه