چگونه از عود عفونت ادراری در کودک خود جلوگیری کنیم؟

یکی از سوالات همیشگی و دغدغه ذهنی والدین اینست که من در ایجاد عفونت ادراری در کودک خود چقدر مقصر بوده ام . عفونت های دستگاه ادراری در کودکان به خصوص دختران شایع است.هر چند بسیاری از عفونتهای ادراری در کودکان در زمینه مشکل ساختاری کلیه و سیسنم ادراری مانند برگشت ادرار میباشد ولی بسیاری از عفونت های ادراری را می توان از طریق عادات سالم پیشگیری کرد.

 

عادات صحیح در تخلیه مثانه

برخی از کودکان برای تخلیه کامل مثانه وقت نمی گذارند یا ادرار را برای مدت طولانی در مثانه نگه می دارند. این رفتارها می تواند منجر به عفونت ادراری شود، زیرا وقتی ادرار برای مدت طولانی در بدن بماند، باکتری ها می توانند تکثیر شوند. مشکل دیگر این است که برای جلوگیری از نشت ادرار، کودکان ممکن است چمباتمه بزنند و پاشنه خود را به دستگاه تناسلی فشار دهد تا از ریزش ادرار جلوگیری کند. این می تواند “باکتری های مضر” را به دستگاه ادراری فشار دهد و احتمال عفونت را زیاد کند.

عادات بهداشتی صحیح در تخلیه  مثانه عبارتند از:

• عدم نگه داشتن ادرار: کودکان باید هر دو تا سه ساعت یکبار در هنگام بیداری ادرار کنند.از آنجا که تخلیه مثانه مهمتر از شستشو میباشد در صورت مسافرت یا عدم در دسترس بودن دستشویی تمیز ،تخلیه مثانه صورت بگیرد و شستن کودک به اولین فرصت بعد آن موکول شود.
• آرامش و عدم عجله  در هنگام دفع  ادرار کردن تا مثانه کامل تخلیه شود و باقی مانده ادراری ایجاد نشود
• برای دختران، پس از ادرار کردن، از جلو به عقب شسته شوند تا میکربهای دور مقعد و روده وارد سیستم ادرار نشوند.

عادات صحیح در دفع مدفوع

یبوست و اسهال می تواند منجر به عفونت ادراری شود.

یبوست اغلب تخلیه کامل مثانه را برای کودکان سخت می کند، زیرا مدفوع در روده بزرگ می تواندبا فشار بر مثانه باعث عدم تخلیه کامل مثانه و ایجاد باقی مانده ادراری یا رزیجوی ادراری شود. هنگامی که ادرار برای مدت طولانی در بدن باقی بماند، «باکتری‌های بد» می‌توانند به دام افتاده و فرصت رشد پیدا کنند، که منجر به عفونت ادراری می‌شود.در بسیاری از موارد یبوست با مثانه عصبی همراهی دارد.

• از یک رژیم غذایی مغذی و سرشار از فیبر استفاده کند.
• در طول روز مایعات زیادی بنوشد.
• هر روز در ساعات مشخصی به دستشویی برود.
• هنگام دفع مدفوع آرامش و فرصت کافی داشته باشد.

توالت ایرانی یا توالت فرنگی ؟

• برای دفع بهتر مدفوع بهتر است از توالت ایرانی استفاده شود.چون در حالت چمباتمه، تخلیه روده راحتتر صورت میگیرد.ولی در صورت استفاده از توالت فرنگی میتوانید دو چهارپایه جلوی توالت قرار داده و هر پا را روی یکی از آنها قرار داده و کمی به جلوخم شوید . در این حالت پوزیشنی مشابه چمباتمه ایجاد شده و روده ها راحتتر تخلیه میشود.

هنگامی که کودکی اسهال دارد، خطر ابتلا به عفونت ادراری افزایش می یابد، زیرا اسهال می تواند باعث آلودگی ناحیه مقعد و تناسلی بشود. این امر به ویژه در مورد دختران صادق است، زیرا مقعد آنها تنها چند سانتی متر از مجرای ادرار، جایی که ادرار خارج می شود، فاصله دارد. باکتری های مدفوع شل می توانند از مجرای ادرار به مثانه بروند و باعث عفونت شوند. اگر فرزندتان اسهال دارد، او را تشویق کنید که مکرر و کوچک از غذاهایی که به راحتی هضم می شوند، مانند غلات برنج، ماکارونی، نان، لوبیا پخته، پوره سیب زمینی، هویج پخته، سس سیب و موز بخورد.

رژیم غذایی سالم

مصرف فراوان آب و نوشیدنی باعث کاهش احتمال عفونت ادرار می شود .مقدار کافی مصرف مایعات را با رنگ ادرار بسنجید. مقدار مصرف مایعات باید در حدی باشد که رنگ ادرار کودک اغلب به رنگ زرد روشن باشد.

پروبیوتیک ها یا باکتری ها و مخمرهای “مفید” می توانند به تقویت دستگاه ادراری سالم کمک کنند. پروبیوتیک‌ها می‌توانند شامل ماست های پروبیوتیک  و فرآورده‌های بدون نسخه حاوی باکتری به نام لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس باشند. انواع پروبیوتیک ها به شکل غذا یا قرص در دسترس هستند.

از موارد دیگری که به پیش گیری یا درمان  عفونت ادراری کمک میکند تمشک کوهی است که با نام “کران بری” به صورت خشک شده در آجیل فروشیها وجود دارد .به اشکال دیگر مانند چای کیسه ای شربت ،نوشیدنی و مربا هم در سوپرمارکتها موجود است والبته به شکل کپسول در داروخانه ها نیز عرضه میشود.

اجتناب از عوامل تحریک کننده

برخی از محصولات می توانند مجاری ادرارکودک شما را تحریک کنند. آنها باعث عفونت ادراری نمی شوند، اما در صورت بروز عفونت ادراری می توانند به ناراحتی کودک شما بیفزایند.

برای به حداقل رساندن تحریک:

• از کودکتان بخواهید دوش بگیرد . اجازه ندهید فرزندتان در وانی بنشیند که حاوی کف شامپو یا صابون  است.
• از شستن دستگاه تناسلی با صابون یا هر ماده ضد عفونی کننده اجتناب کنید مگر در زمان نمونه گیری برای آزمایش ادرار. دستگاه تناسلی صرفا با آب شسته شود چراکه صابون و مواد شوینده فلور میکربی طبیعی دور ناحیه تناسلی را از بین برده و میکربهای غیرمعمول و قوی اجازه رشد و تکثیر میابند.
•  لباس زیر کودک بخصوص برای دختران نخی وگشاد انتخاب شود تا جریان هوا در ناحیه تناسلی بهتر برقرار شود. مواد مصنوعی رطوبت را نگه می دارند که می تواند به باکتری ها اجازه رشد دهد.

آیا پوشک و دستمال مرطوب کودک باعث عفونت ادراری در کودکان می شود؟

پوشک  عامل ایجاد کننده عفونت ادرار نیست بلکه در صورت ماندن مدفوع بر روی پوشک و تعویض دیر به دیر میتواند در کودک مستعد احتمال عفونت ادراری را بالا ببرد. از طرف دیر از پوشک گرفتن زودهنگام کودک بخصوص اگر قبل از 18 ماهگی باشد و به روش صحیح انجام نشود تاثیر عکس داشته و احتمال عفونت ادراری را بالا میبرد.

علاوه بر این، دستمال مرطوب نوزاد خود باعث عفونت ادراری در نوزادان نمی شود، بلکه جهتی که در آن از دستمال مرطوب استفاده می کنید می تواند منجر به عفونت شود. پاک کردن از جلو به عقب می تواند به پیشگیری از عفونت ادراری در نوزادان کمک کند. هنگامی که از پشت به جلو یا از مقعد به سمت مجرای ادرار پاک می کنید، باکتری هایی اطراف مقعد به جلو و اطراف مجاری ادرار منتقل میشود.

درمان کرمک

در صورتی که کودک شما مقعد خود را میخاراند ،به احتمال قوی مبتلا به کرمک میباشد.این کرمکهای ریز با مهاجرت به جلو میتوانند باعث انتقال میکربهای روده به مجرای ادرار بشوند و درمان آن در کاهش عود عفونت ادراری میسر است.

ختنه

به نظر می رسد نوزادان پسر ختنه نشده در سه ماه اول زندگی در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند. در مطالعه‌ای روی 100 نوزاد سالم از پنج روز تا هشت ماهگی که به دلیل اولین عفونت ادراری ثابت شده در بیمارستان بستری شدند،¹ در زیر سه ماه اغلب پسر و بالای سه ماه اغلب دختر بودنند. این واقعیت که 95 درصد از نوزادان پسر در این مطالعه ختنه نشده بودند، منجر به این گمانه‌زنی شد که پسر ختنه نشده، حداقل در اوایل زندگی، حساسیت بیشتری به عفونت ادراری دارد.

این موضوع در یک مطالعه گذشته نگر در مرکز پزشکی ارتش Tripler مورد بررسی قرار گرفت.²این مطالعه نشان داد که پسران ختنه نشده در سال اول زندگی خود 4.1 درصد شیوع عفونت ادراری داشتند، در حالی که دختران 0.5 درصد و مردان ختنه شده 0.2 درصد شیوع داشتند. متعاقبا، یک مطالعه گذشته‌نگر بزرگ روی نوزادانی که در بیمارستان‌های ارتش ایالات متحده از آنها مراقبت می‌شد، از این نظریه حمایت کرد که ختنه در نوزادان پسر  در برابر عفونت‌های ادراری محافظت کننده است. مشخص شد که ناحیه اطراف مجرای ادرار در نوزادان ختنه نشده بیشتر و به شدت با عوامل بیماری زا، به ویژه  میکرب اشریشیا کلی، کلونیزه می شود تا در نوزادان ختنه شده.

وینبرگ و همکاران در مقاله ای جالب با عنوان The Prepuce: A Mistake of Nature یا ” آیا پوست ختنه گاه اشتباه خلقت است؟”توضیحی برای شیوع بالای عفونت ادراری در نوزادان پسر ختنه نشده ارائه میدهند. طبق نظر آنها در یک محیط طبیعی و غیر بیمارستانی ، که ناحیه تناسلی موقع زایمان استریل و ضد عفونی نمیشود ، مادران اغلب هنگام زایمان در حالت چمباتمه یا زانو زده مدفوع می کنند. به همین دلیل، نوزاد در بدو تولد با باکتری های هوازی و بی هوازی مادرمواجه میشوند. نوزاد از طریق ایمونوگلوبولین‌هایی که در دوران بارداری و پس از زایمان در شیر مادر از مادر منتقل می‌شود، محافظت خاصی در برابر عفونت این  نوع باکتری‌ها دریافت می‌کند.

در مقابل، نوزادانی که در بیمارستان به دنیا می‌آیند و از آنها مراقبت می‌شود، احتمالاً توسط سویه‌هایی میکربی  که از محیط بیمارستانی  به دست می‌آیند، کلونیزه میشوند، که ممکن است مادرشان در برابر آن مصونیت نداشته باشد. چنین نوزادانی محافظت کمی در برابر عفونت ناشی از سویه‌های میکربی اکتسابی بیمارستانی  در اطراف مجرای گوارشی و  و ناحیه اطراف مجرای ادراری  دارند. آلوده شدن   پوست سر آلت  توسط این باکتری های بالقوه خطرناک، کودک ختنه نشده را در معرض خطر بالایی برای عفونت ادراری قرار می دهد. ختنه این خطر را کاهش می دهد.

شیردهی

تغذیه با شیر مادر تا زمانی که کودک حداقل 7 ماهه شود ممکن است به پیشگیری از عفونت ادراری کمک کند. حتی پس از قطع شیردهی، کودک شما ممکن است تا سن 2 سالگی محافظت شود.

چه زمانی با پزشک  فرزندتان تماس بگیرید

علائم زیر می‌تواند نشانه‌ای از ابتلای فرزند شما به عفونت ادراری باشد. اگر:

• ادرار قرمز، کدر، بدبو می شود یا به رنگ کولای تیره تغییر می کند
• ادرار کردن برای کودک شما سخت یا دردناک است.
• میل شدید به ادرار کردن وجود دارد، اما حجم کمی از ادرار تخلیه میشود.
• درد در قسمت پایین کمر درست زیر دنده ها وجود دارد یا کودک شما تب بیش 37.5 درجه سانتی گراد دارد.
• کودک شما دچار تکرر یا سوزش ادراری بشود.
• کودک 3 ماهه یا کوچکتر با درجه حرارت مقعدی 37.3 به بالا.
• زردی نوزاد شما بعد از دو هفته هنوز ادامه داشته باشد.

دکتر زهرا پورنصیری ،نفرولوژیست کودکان

در صورت نیاز به  مشاوره آنلاین یا نوبت ویزیت حضوری میتوانید با شماره 09386282527 تماس بگیرید.